Schenken met voorwaarden en lasten
Bepaalde voorwaarden koppelen aan een schenking is mogelijk, maar het moet binnen bepaalde grenzen blijven. Bij het uitwerken van schenkingsvoorwaarden kan de notaris veel opties voorstellen, een schenking kan dus perfect op maat gemaakt worden.
Je kan perfect “zuiver” schenken, maar in de praktijk gebeuren veel schenkingen onder bepaalde voorwaarden of lasten. Dat kan om allerlei redenen zijn ... Zo zijn sommige schenkers bang om 'zich uit te kleden voor het slapengaan'. Daarom willen ze de controle en vooral de inkomsten van de weggeschonken goederen behouden. Anderen willen de begiftigde beschermen tegen zichzelf, bijvoorbeeld in het geval van verspilzucht.
Schenken met voorbehoud van vruchtgebruik
- Zekerheid en inkomsten behouden
Er wordt in de praktijk vaak geschonken met voorbehoud van vruchtgebruik Het recht om een andermans goed te gebruiken en de vruchten daarvan te innen alsof men zelf de eigenaar was, met de verplichting ervoor te zorgen zodat het goed zelf in stand blijft. Een vruchtgebruiker kan dus in een onroerend wonen, maar kan evengoed dit onroerend goed verhuren en genieten van de huurinkomsten. Ander voorbeeld: De vruchtgebruiker van een kapitaal zal geen eigenaar zijn van het kapitaal, maar zal wel recht hebben op de interesten. . Vruchtgebruik kan voorbehouden worden zowel bij een schenking van roerende goederen (effecten, een spaarboekje, meubilair, een boot, een wagen, een kunstverzameling, ...) als bij een schenking van onroerende goederen (huizen, appartementen, gronden, ...). De begiftigde ontvangt in dat geval het geschonken goed slechts in blote eigendom Eigendom van een goed waarvan het vruchtgebruik door iemand anders wordt uitgeoefend. .
Wie mag wat doen?
De vruchtgebruiker heeft het recht om de zaak waarop het vruchtgebruik betrekking heeft te gebruiken en er het genot van te hebben. Hij heeft ook het recht om er de vruchten van op te strijken, bv. de huurinkomsten van een onroerend goed Is een terrein en alles wat zich daar vast (onroerend) op bevindt, zoals een huis, afsluitingen, verhardingen,... , de interesten van spaartegoeden en kapitalen, de dividenden en opbrengsten van aandelen en effectenportefeuilles, enz. Schenken met voorbehoud van vruchtgebruik laat de schenker toe een zeker inkomstenbehoud te organiseren.
De blote eigenaar Eigenaar van een goed waarvan het vruchtgebruik door iemand anders wordt uitgeoefend. De blote eigenaar heeft een volwaardig recht, terwijl een vruchtgebruiker slechts een beperkt recht heeft. Door het genotsrecht van de vruchtgebruiker kan de blote eigenaar in de meeste gevallen echter niet over zijn goed beschikken. Hij kan wel steeds toezicht uitoefenen op het beheer van zijn goed(eren) door de vruchtgebruiker. is weliswaar eigenaar maar beschikt over een eigendomsrecht dat van zijn belangrijkste attributen is ontdaan (genot en gebruik). Hij kan de zaak - voorwerp van het vruchtgebruik - wel verkopen, wegschenken of in hypotheek Een hypotheek is een recht van een schuldeiser tegenover een schuldenaar. Met dat recht kan een schuldeiser (meestal een bank), een onroerend goed verkopen van de schuldenaar (meestal de koper van een onroerend goed), wanneer deze laatste niet meer in staat is om zijn schuld (meestal een lening) terug te betalen. Als de koper van een huis tegenover meerdere mensen zijn schulden niet meer kan betalen, zal de bank die een hypotheek heeft genomen op zijn huis en de hypotheek heeft laten inschrijven, in een heel sterke positie staan. Hij is een “bevoorrechte schuldeiser”, wat betekent dat hij voor alle andere schuldeisers (die geen hypotheek hebben genomen), uitbetaald zal worden. De uitbetaling van schuldeisers moet immers in een bepaalde volgorde gebeuren, en hypotheekrechten hebben daar een sterke voorrang in. Een hypotheekrecht is ook een sterk recht in die zin dat het kan overgaan op andere goederen die in de plaats komen van het huis. Indien een huis bijvoorbeeld afbrandt, zal de hypotheek van de bank overgaan op de vergoeding van brandverzekering. Deze komt immers “in de plaats” van het huis. geven (voor zover hem dat niet uitdrukkelijk in de schenkingsakte verboden is). Hij kan dat echter alleen doen voor de blote eigendom. Komt de zaak in handen van een andere persoon na een verkoop of schenking dan moet die andere persoon, de nieuwe blote eigenaar, het vruchtgebruik verder dulden en respecteren tot dat afloopt.
De blote eigenaar kan de ‘volle eigendom’ alleen verkopen of schenken mét de toestemming van de vruchtgebruiker. De vruchtgebruiker moet dan zijn vruchtgebruik mee verkopen of wegschenken.
Schenken met rente
- Anticiperen op toekomstige kosten
Je kan schenken met de last voor de begiftigde om een rente uit te betalen. Die last moet binnen de perken blijven (want anders is er van een schenking geen sprake), de
notaris
De notaris is zowel een openbare ambtenaar die bevoegd is om authentieke akten te verlijden, te bewaren en er afschriften van te verstrekken, als een juridische raadgever. De notaris komt tussen in heel wat domeinen: huwelijken, echtscheidingen, de koop van een onroerend goed, een erfenis na overlijden,…
De notaris wordt benoemd door de Koning.
De partijen kiezen vrij hun eigen notaris.
zal de mogelijkheden, samen met de schenkers, overlopen. De last bepalen moet immers op doordachte wijze gebeuren want het heeft een aantal gevolgen. Een last kan voor bepaalde sociaalrechtelijke uitkeringen gezien worden als een ‘inkomst’. Wil je schenken, maar toch een rente ontvangen van je begiftigde(n) en geniet je reeds een uitkering, dan doe je er goed aan om je bij de betrokken sociaalrechtelijke instelling te informeren over de gevolgen van die rente voor je uitkering.
Schenken met een vervreemdingsverbod
- Schenken en zeker zijn dat er geen verkwisting is van de schenking
Wie vreest dat de begiftigde door de onverwachte financiële meevaller naast zijn schoenen zou beginnen lopen en onbezonnen uitgaven zal doen, kan dat vermijden door in de notariële schenkingsakte een ‘vervreemdingsverbod’ in te lassen.
Voorwaarden
Doordat zo’n verbod het principe van het vrij verkeer van goederen op de helling zet, moet de schenker hierbij enige terughoudendheid aan de dag leggen. Daarom duldt onze rechtspraak dergelijk vervreemdingsverbod enkel als twee voorwaarden gerespecteerd worden:
- Het moet beperkt zijn in de tijd;
- Het moet een rechtmatig belang dienen.
Zo wordt aanvaard dat een vervreemdingsverbod, dat ingebakken zit in een schenking met voorbehoud van vruchtgebruik, geldig is, omdat het beperkt is in de tijd (namelijk het leven van de schenker) en een rechtmatig belang dient (namelijk het rustig genot van de schenker die niet plots geconfronteerd wenst te worden met een wildvreemde nieuwe blote eigenaar).
Wanneer komt zo’n voorwaarde nog voor? Bv. bij een verbod tot vervreemden van een schenking van familiesouvenirs. Of als een geschonken onroerend goed paalt aan een eigen erf van de schenker die het ongestoord bezit van dat laatste wenst te behouden. Ook dan is een in de tijd beperkt vervreemdingsverbod verdedigbaar.
De eindtermijn van het vervreemdingsverbod koppelen aan het overlijden van de schenker wordt doorgaans als een correcte beperking in de tijd beschouwd. Omgekeerd echter zal het beding dat de onvervreemdbaarheid het hele leven lang van de begiftigde moet duren, niet geldig zijn.
Schenken met een verbod tot latere inbreng in de gemeenschap
- Schenken aan mijn kind ... maar niet mijn schoonkind
Een schenking aan een gehuwd kind behoort normaal tot het eigen vermogen van dat kind, niet tot de huwelijksgemeenschap. Tenzij uitdrukkelijk ook aan het schoonkind wordt geschonken, wat zelden gebeurt omdat het fiscaal onvoordelig is.
Wat als het kind gehuwd is?
- Onder
wettelijk stelsel
Elk gehuwd paar is onderworpen aan een huwelijksvermogensstelsel. Als een koppel geen huwelijksovereenkomst sluit, zijn ze automatisch onderworpen aan het wettelijk stelsel. Het belangrijkste kenmerk van dit stelsel is dat de inkomsten van beide echtgenoten in één gemeenschap komen.
Met een huwelijksovereenkomst kunnen echtgenoten hun wettelijk stelsel “verfijnen” of kiezen voor een ander stelsel (bijvoorbeeld scheiding van goederen). : geen probleem, de schenking blijft persoonlijk bezit. - Onder scheiding van goederen: ook geen probleem, alles blijft eigen vermogen.
- Onder algehele gemeenschap: hier wordt het lastiger. Alles valt in de gemeenschap, tenzij de schenking uitdrukkelijk als ‘eigen’ is bestemd in de akte.
Waar zit het risico?
Het kind kan later het huwelijksstelsel wijzigen, en bijvoorbeeld het geschonken goed alsnog inbrengen in de gemeenschap. Bij een echtscheiding wordt alles dan verdeeld.
Neem in de schenkingsakte een verbod op latere inbreng in de huwelijksgemeenschap op. Dat is wettelijk toegelaten in België en voorkomt dat het goed (indirect) bij de schoonfamilie terechtkomt. Het werkt als een soort beperkt vervreemdingsverbod, gericht op specifieke personen (zoals de schoonfamilie).
Schenken met een beding van terugkeer
- Wat als mijn kind voor mij overlijdt?
Naast het wettelijk systeem bestaat de mogelijkheid om in de schenkingsakte een ‘conventioneel beding van terugkeer’ in te bouwen. De wet laat dat uitdrukkelijk toe en stelt dat de schenker ten aanzien van de geschonken goederen het recht van terugkeer kan bedingen. De schenker kan kiezen: hij kan voorzien dat de geschonken goederen terugkeren naar zijn vermogen als het begiftigde kind voor hem overlijdt. Of slechts als het kind en zijn afstammelingen zouden vooroverlijden. Met zo’n conventioneel beding in de schenking bereik je hetzelfde als wat de wetgever wettelijk heeft geregeld: de terugkeer van het geschonken goed naar de schenker. Ook hier zal de schenker geen
erfbelasting
De erfbelasting is de verzamelterm voor het vroeger gekende “successierecht” en het “recht van overgang”. Het is een belasting die je moet betalen bij het erven van een nalatenschap.
De hoogte van de erfbelasting is afhankelijk van de graad van verwantschap met de overledene. Hoe dichter de verwantschap, hoe minder erfbelastingen je moet betalen. Kinderen van de overledene betalen dus minder erfbelastingen dan de broer, zus, tante of andere familieleden.
Aangezien de erfbelasting altijd uitgedrukt wordt in een percentage, is de hoogte van de verschuldigde erfbelasting ook afhankelijk van de waarde van de erfenis.
moeten betalen.
Waarom zou je dit in een beding voorzien, als de wet al één en ander regelt? Het is nuttig om een beding van conventionele terugkeer te voorzien, als er niet aan de voorwaarden voor de
wettelijke terugkeer
Bij een schenking door ouders aan hun kind komen de geschonken goederen, onder bepaalde voorwaarden, belastingsvrij, en krachtens de wet naar de ouders terug als het kind voor de ouders overlijdt en zelf geen kinderen nalaat.
voldaan zou zijn. Bijvoorbeeld omdat het goed zich niet meer in natura in de
nalatenschap
Vermogen, goederen en schulden op het moment van overlijden.
bevindt of omdat het kind zelf niet kinderloos overlijdt. Met een goed geformuleerd beding is de schenker zeker dat hij recht zal hebben op het geschonken goed. Vaak worden conventionele bedingen van terugkeer “optioneel” gemaakt. Dan kan de ouder zelf kiezen of hij het goed terugneemt of niet. Zo kan de ouder die de schenking heeft gedaan, kiezen om het geschonken goed toch niet terug te nemen, zodat bijvoorbeeld zijn schoondochter en kleinkinderen verder van het goed kunnen genieten.
De wettelijke terugkeer
Je schenkt iets aan je kind en door ziekte of ongeval komt hij of zij voor jou te overlijden. Wat nu? De wetgever houdt met die tragische mogelijkheid rekening en voorziet in het principe van ‘de wettelijke terugkeer’. Overlijdt een begunstigd kind, dan zijn het de ouders die de geschonken goederen
erven
Bij overlijden erft de overblijvende echtgenoot altijd het vruchtgebruik van de gezinswoning met alle huisraad en meubilair.
Ongehuwd samenwonenden die louter feitelijk samenwonen erven niet van elkaar tenzij er een testament in hun voordeel werd opgemaakt.
Wettelijk samenwonenden erven automatisch van elkaar.
Dit geldt alleen voor de samenwonenden die een verklaring voor de ambtenaar van de burgerlijke stand hebben opgemaakt.
. Niemand anders komt daarvoor in aanmerking, tenzij het overleden kind zelf kinderen heeft. De geschonken goederen komen volgens de wet dus automatisch naar de ouders terug als het begiftigde kind voor de ouders overlijdt.
Ouders die het geschonken onroerend goed ‘terug verwerven’ uit de erfenis Een ander woord voor de “nalatenschap” van de overledene. Zoals de naam het al doet vermoeden is dit alles wat de overledene nalaat: de activa (vorderingen, aandelen, goederen …), maar ook passiva (schulden). van hun eigen kind moeten geen erfbelasting De erfbelasting is de verzamelterm voor het vroeger gekende “successierecht” en het “recht van overgang”. Het is een belasting die je moet betalen bij het erven van een nalatenschap. De hoogte van de erfbelasting is afhankelijk van de graad van verwantschap met de overledene. Hoe dichter de verwantschap, hoe minder erfbelastingen je moet betalen. Kinderen van de overledene betalen dus minder erfbelastingen dan de broer, zus, tante of andere familieleden. Aangezien de erfbelasting altijd uitgedrukt wordt in een percentage, is de hoogte van de verschuldigde erfbelasting ook afhankelijk van de waarde van de erfenis. meer betalen. Aan die vrijstelling zijn wel een paar voorwaarden verbonden:
- De vrijstelling geldt enkel voor de ouders;
- De goederen moeten zich nog in natura in de nalatenschap bevinden (het kind mag zijn geschonken goed, bv. een woning, nog niet verkocht hebben);
- De erflater Degene die is overleden en enig bezit - geld, goederen (en mogelijke schulden) - als erfenis nalaat. (het kind in dit geval) moet overleden zijn zonder kinderen na te laten. Heeft het begiftigde kind zelf kinderen, dan blijft het door de ouders geschonken goed gewoon in de erfenis van het kind en zal het volgens de normale regels geërfd worden door de erfgenamen van het begiftigde kind (de kleinkinderen dus);
- In de aangifte van nalatenschap Wanneer een persoon een nalatenschap erft, moet de erfbelasting betaald worden. Om te weten hoe hoog die verschuldigde rechten zijn, heeft de Vlaamse belastingendienst (Vlabel) een lijst nodig van alle goederen. Dit noemt men de aangifte van nalatenschap. Op basis van die aangifte moet Vlabel de verschuldigde erfbelasting berekenen. De aangifte van nalatenschap moet binnen de 4 maanden na het overlijden opgestuurd worden naar Vlabel. Indien het overlijden heeft plaats gehad in het buitenland krijgt men meer tijd (5 of 6 maanden, afhankelijk van het land). Na het versturen van de aangifte krijgen de erfgena(a)men een aanslagbiljet. moet uitdrukkelijk om de vrijstelling verzocht worden.
Slim schenken? Dat is via de notaris
De tussenkomst van de notaris biedt meer zekerheid over de gevolgen van je schenking. Indien de notaris merkt dat een schenking niet opportuun is voor de schenker of te veel financiële risico’s inhoudt, kan hij je adviseren om niet te schenken.