Relatie & samenleven

Bij erven wordt heel vaak aan de kinderen gedacht als erfgenaam . Kinderen zijn echter niet de enige erfgenaam. Het erfrecht werkt aan de hand van orden en graden. Kinderen komen in de eerste orde , maar bij afwezigheid van kinderen komen de andere orden in aanmerking om te erven.

Uiteraard zijn er ook mensen die geen kinderen en geen partner hebben. Wie erft dan?

Hypothese 1: De ouders van de overledene leven nog
De ouders hebben elk recht op 1/4de van de nalatenschap . Indien ze beiden nog leven, dan krijgen de broers of zussen (als de overledene een broer of een zus nalaat)  de andere helft. Indien één ouder reeds is overleden, krijgen de broers en zussen 3/4de.  Dit erfdeel erven ze in ' blote eigendom ' als er een langstlevende huwelijkspartner is. De langstlevende huwelijkspartner erft immers de erfenis in vruchtgebruik . 

Hypothese 2: De ouders zijn gestorven
Hier zal de nalatenschap volgens de wet in gelijke delen verdeeld worden tussen de broers en zussen. Is één van hen overleden dan treden de kinderen van de overleden broer of zus in de plaats. Men noemt dit in het juridisch jargon “plaatsvervulling”. Broers en zussen zijn géén reservataire erfgenamen. Je kan dus afwijken van de wettelijke regeling, en in principe kan je alles schenken of nalaten aan iemand anders.

Hypothese 3: De ouders zijn gestorven en er zijn geen broers of zussen
In deze situatie zijn er geen familieleden meer van de tweede orde (broer of zus), en dus komt de derde orde in aanmerking, samen met de vierde orde. De derde orde zijn de ascendenten (ouders en voorouders) en de vierde orde zijn de andere familieleden tot en met de vierde graad (concreet oom, tante, nichten, neven, grootooms…). Er treedt “kloving” of splitsing op van de nalatenschap. De ene helft gaat naar de ascendenten langs vaderszijde, de andere helft gaat naar de ascendenten langs moederszijde.

Let op, erft er een huwelijkspartner in samenloop met een erfgenaam van de vierde orde, dan erft de langstlevende alles. De persoon in vierde orde erft in zo'n situatie niet. 

Hypothese 4: Een andere persoon bevoordelen
Je kan van deze wettelijke erfregeling afwijken. Het kan bijvoorbeeld perfect zijn dat je geen goed contact meer hebt met je ouders of je broer of zus en daarom liever hebt dat een deel van jouw nalatenschap naar iemand anders gaat. Denk maar aan een ver familielid of een vriend die veel voor jou betekent. Hou daarbij wel rekening met het voorbehouden erfdeel van de ouders.

Fiscaal is het niet altijd interessant om een niet-familielid te bevoordelen via testament of een schenking . De tarieven lopen sterk op (voor de erfbelasting is dat 25% tot 55% en voor de schenkbelasting 10% tot 40% wat de onroerende goederen betreft. Schenkingen van roerende goederen gebeuren aan een tarief van 7% ). Toch bestaan er mogelijkheden die de notaris jou kan aanraden om een fiscale kater te voorkomen. Laat je adviseren door een notariskantoor.

Indien de  gezinswoning toebehoort aan beide echtgenoten of wettelijke samenwonenden is het evident dat zowel man als vrouw moeten instemmen met elke overeenkomst daaromtrent. Zo zullen zij samen akkoord moeten gaan om deze te verkopen, te verhuren, te schenken of er een hypotheek op te verlenen.
De gezinswoning kan ook de persoonlijke eigendom zijn van een van de echtgenoten of wettelijk samenwonenden. Zo bij huwelijk onder meer door aankoop vóór het huwelijk, of door erfenis of schenking tijdens het huwelijk.

Stel dat tijdens haar huwelijk de vrouw een eigen huis verwerft en met haar gezin haar intrek neemt in deze woning, die daardoor het statuut van 'gezinswoning' verkrijgt. Alhoewel het huis een persoonlijk goed van de vrouw is, zal zij er niet meer het alleenzeggenschap over hebben. Zo zal haar man moeten instemmen wanneer zij de woning wil verkopen, schenken of in hypotheek geven. Hetzelfde zal gelden voor de gezinswoning die aan één van beide wettelijk samenwonenden toebehoort.
Wanneer de man niet akkoord gaat en de vrouw meent dat dit ten onrechte is, kan zij steeds machtiging vragen aan de rechtbank.

Tenslotte kan de woning ook een bijzondere bescherming genieten in het kader van de huur. Wanneer het een gezinswoning betreft mag de echtgenoot - huurder niet opzeggen zonder de instemming van de andere. Omgekeerd moet de eigenaar opzeg doen aan beiden, ook al zou het contract slechts door één van hen zijn afgesloten.

Problemen met de gezinswoning in het kader van huur kunnen steeds aan de vrederechter voorgelegd worden.

De ongehuwde partners die de gevolgen van hun samenwonen en het beëindigen van hun relatie willen vastleggen, moeten onderling afspraken maken. Dit kan bijvoorbeeld in een samenlevingscontract

WAT NIET GEREGELD KAN WORDEN

De notaris zal erop wijzen dat het samenlevingscontract geen beperkingen kan opleggen aan de individuele vrijheid van de partners. Dit kan enkel binnen het huwelijk. Wie ongehuwd samenwoont, kan zijn levensgezel bijvoorbeeld niet verplichten om:

• trouw te zijn;
• samen te wonen (ook niet voor een minimumtermijn);
• na de scheiding een in de tijd onbeperkte vergoeding te betalen.

Je partner laten erven kan niet in een samenlevingscontract, daarvoor moet er een testament opgemaakt worden.

WAT WEL GEREGELD KAN WORDEN

In het samenlevingscontract kan je enkel de organisatie van het gezin en een aantal gevolgen van het samenwonen voor de goederen die de partners bezitten regelen.

Wat kan je zoal afspreken?

Wie bezit wat?

De eigendom die elkeen reeds bezit voor de samenwoning kan vermeld worden; er kunnen bepaalde regels worden vastgelegd naar de toekomst toe.

De inkomsten en besparingen.

Welk bedrag wordt maandelijks op de gemeenschappelijke rekening gestort om bijvoorbeeld de kosten van het huishouden te betalen? Wat zijn de kosten van het huishouden?

Wat wordt precies met de gemeenschappelijke rekening betaald? Ook de onderhoudskosten van de cabrio van Leen? Het onderhoudsgeld voor Filips eerste vrouw?

Er kan worden afgesproken dat, indien één van beide partners geen inkomen heeft, die toch voldoende bijdraagt door het huishouden te doen.

Wederzijds akkoord.

Een samenwonend koppel kan afspreken dat zij allebei akkoord moeten gaan om bepaalde contracten te tekenen. Zo kunnen ze ook bij feitelijk samenwonen bepalen dat de gezinswoning die aan één van hen toekomt enkel verkocht mag worden als beide partners dat willen.

Maar als Filip zijn huis verkoopt zonder het akkoord van Leen, is de koop toch geldig afgesloten. Leen kan alleen een schadevergoeding eisen.

Huur

Wie neemt het huurcontract van de gezinswoning over bij een eventuele scheiding (als de partners samen het huurcontract ondertekenden?)
 

Kinderen

Moet de ene partner ook mee betalen voor de kosten van de kinderen van de andere? Zijn de kinderen van allebei, wat gebeurt er dan na een breuk in de relatie?

Verbreking van de relatie.

Hoe zullen bij een scheiding de gemeenschappelijke bankrekeningen, het huisraad en het meubilair verdeeld worden? Wat bij overlijden?

Partners kunnen via een beding van aanwas overeenkomen dat al wat zij gemeenschappelijk bezitten bij het overlijden van één van hen, volledig toekomt aan de langstlevende.

Bewijs tussen de partners en tegenover hun erfgenamen

Bij feitelijk samenwonen is er wettelijk niets geregeld. Er ontstaat in feite één pot goederen waarvan het eigendomsrecht moet worden bepaald.

De wet regelt ook niet echt grondig het eigendomsrecht van wettelijk samenwonenden behalve dat er bij wettelijk samenwonenden een "vermoeden van onverdeeldheid " bestaat voor de goederen die men samen verwerft tijdens de wettelijke samenwoning.

De regels bij wettelijke samenwoning zijn de volgende:

• Elk behoudt de goederen waarvan hij/zij kan bewijzen dat hij/zij eigenaar is. Zo wordt diegene op wiens naam een factuur is opgemaakt geacht eigenaar te zijn van het aangekochte voorwerp, zelfs al heeft de andere de prijs betaald! De andere partner moet dan maar een verhaal uitoefenen voor de rechtbank...
• Elk behoudt ook de inkomsten van die goederen.
• Elk behoudt zijn/haar inkomsten uit arbeid of vervangingsinkomen.
• De rest wordt geacht in onverdeeldheid toe te behoren aan beiden, ingevolge het wettelijk vermoeden van onverdeeldheid. Elk wordt ook geacht eigenaar te zijn van een gelijk aandeel (namelijk elk voor de helft) in die onverdeelde goederen, tenzij anders overeengekomen of bewezen.

U ziet het: er kunnen heel wat problemen opduiken, ook bij wettelijk samenwonenden. Precies daarom wordt de raad gegeven een samenlevingscontract op te maken:

• U kunt er andere/meer uitgebreide eigendomsvermoedens in opnemen, u kunt met andere woorden vooraf duidelijk afspreken wat aan wie toebehoort of zal toebehoren.
• Bovendien kunt U aan het samenlevingscontract een lijst hechten van de actuele goederen die bij het begin van de samenwoning aan elk van beiden afzonderlijk of samen toebehoren.
• Een eenvoudige maar praktische tip is dat u alle gezamenlijke aankopen betaalt via een gezamenlijke rekening en de factuur op de naam van beide partners laat inschrijven. Indien u daarentegen wenst dat u enige eigenaar bent van een aankoop, zorg dan dat u de prijs betaalt via Uw persoonlijke rekening en dat de factuur op uw naam alleen staat.

Bewijs t.o.v. de schuldeisers

Betaalt de ene partner zijn persoonlijke lening niet meer af, dan zal de bank beslag leggen op alle goederen die zich in zijn woning bevinden, ook op de voorwerpen die van de andere partner zijn.

Schuldeisers kunnen namelijk aannemen dat hun schuldenaar eigenaar is van alle goederen, waarvan hij/zij het bezit heeft.

Wil de andere partner goederen beveiligen en voorkomen dat er beslag op gelegd wordt, dan zal hij moeten bewijzen dat hij er eigenaar van is.
Om de bank te overtuigen zal deze partner het best geloofwaardige documenten voorleggen zoals:

• Een factuur op eigen naam met het bewijs van betaling.
• Een inventaris (die geregistreerd is), opgemaakt voor of tijdens het samenwonen.

Opgelet ! Een inventaris kan nooit dienen om de schuldeisers moedwillig te benadelen. Indien er vermoedens zijn dat er misbruiken zijn, dan kunnen schuldeisers eisen dat het eigendomsrecht effectief wordt bewezen, door aan te tonen dat de eigenaar, aangewezen in de inventaris, ook effectief de aankoopprijs heeft betaald.