5 notariële akten die het verschil kunnen maken

Bij het woord “notaris” denk je misschien spontaan aan erfenissen, testamenten, of de aankoop van een huis. Nochtans kan je voor heel wat meer zaken terecht bij je notaris . Jong of oud, vrijgezel of getrouwd, startende ondernemer of ervaren bedrijfsleider… tal van mensen komen langs bij de notaris omdat ze op een specifiek moment in hun leven nood hebben aan juridische begeleiding én een rechtszeker – authentiek- document die hen daarbij de nodige bescherming biedt. Wij bekijken 5 soorten notariële akten die het verschil kunnen maken in het leven van een persoon.

1. Voor koppels: het huwelijkscontract
Akkoord, het woord “huwelijkscontract” klinkt niet bepaald romantisch, maar toch kiezen veel koppels om zo’n overeenkomst te sluiten bij de notaris. In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, is de reden hiervoor niet altijd dat ze alles gescheiden willen houden…

Sluit u geen huwelijkscontract, dan bent u getrouwd onder het wettelijk stelsel . Dit veronderstelt dat sommige goederen “eigen” blijven aan de partners, maar andere goederen zoals de inkomsten van de partners automatisch tot een gemeenschappelijk vermogen behoren. In sommige gevallen kunnen partners zich niet volledig vinden in dat wettelijk systeem. Niet omdat ze niet willen “delen” met elkaar, maar wel omdat de werking van het “wettelijk” systeem, in hun geval, voor oneerlijke situaties zou kunnen zorgen op het einde van de rit. Denk maar aan een partner die een vennootschap wil oprichten, maar de inkomsten en schulden in zijn eigen vermogen wil laten behoren. Denk ook maar aan hertrouwde partners die liever geen gemeenschappelijk vermogen meer delen met iemand. Omgekeerd, zijn er ook (meestal oudere) kinderloze koppels, die alles aan elkaar willen nalaten. Ten slotte heb je ook heel wat koppels die een eigen goed, zoals een grond, gemeenschappelijk wil maken. Bouwen op de grond waarvan enkel één van partners eigenaar is, houdt immers risico’s in…

Een huwelijkscontract laat toe om - binnen bepaalde grenzen - af te wijken van wat wettelijk geregeld wordt. Afhankelijk van de familiale situatie, professionele activiteiten of persoonlijke voorkeur kunnen mensen in meer of mindere mate sleutelen aan de wettelijke samenstelling van hun vermogen tijdens het huwelijk, wat gevolgen zal hebben bij, onder andere, een overlijden of een echtscheiding. De notaris kan verschillende nuttige clausules opstellen in een huwelijksovereenkomst die de partners, en in sommige gevallen zelfs de kinderen, extra beschermen.

2. Voor families: de schenking
Erven is niet goedkoop in België. Bovendien komen erfenissen vaak te laat. Daarom willen mensen vaak schenken. Je kan zowel onroerende goederen (een bouwgrond of een huis bijvoorbeeld) schenken als roerende goederen (aandelen of geld bijvoorbeeld). Schenken heeft als voordeel dat het na te laten vermogen verkleint, waardoor de toekomstige verschuldigde successierechten dalen. Bovendien kunnen aan een schenking bepaalde modaliteiten gekoppeld worden. Ouders kunnen perfect een huis schenken aan hun kind, met voorbehoud van vruchtgebruik . De kinderen worden dan blote eigenaar , maar de ouders mogen gedurende hun leven nog verder wonen in het huis. Een schenking kan ook gekoppeld worden aan bepaalde voorwaarden (bijvoorbeeld de verplichting om het geschonken kapitaal te investeren in een onroerend goed of de verplichting om het geschonken kapitaal niet te delen met de echtgeno(o)t(e) en dus in het eigen vermogen te houden).

Ook het fiscaal plaatje ziet er bij schenkingen vaak beter uit dan bij successierechten. De schenking van roerende goederen is altijd onderworpen aan een tarief van 3% of 7%. Daarnaast zijn de tarieven van de onroerende schenkingen de laatste jaren fors gedaald, waardoor veel mensen onroerende schenkingen in overweging nemen.

Let op, de beslissing om te schenken moet weloverwogen en niet overhaast zijn. De notaris zal je adviseren en begeleiden voor hij een schenkingsakte opmaakt. Het fiscaal voordeel die te realiseren is met het verrichten van schenkingen is enkel van toepassing indien de schenking(en) gebeuren volgens welbepaalde regels.

3. Voor suikertantes en suikernonkels: het duo-legaat
Erven van een ver-familielid of van iemand die je “zo goed als” familie beschouwt is zeer duur. Zomaar een testament opstellen en je favoriete nicht of neef aanduiden als begunstigde kan voor deze laatste zeer duur uitvallen; op een erfenis zullen ze 45% tot 65% successierechten moeten betalen.

Wenst u iets na te laten aan een neefje, nichtje of een niet-familielid? Dan is een bezoek bij de notaris zeker de moeite waard. De notaris kan immers voorstellen om een “duo-legaat” op te stellen. Kort samengevat is een duo-legaat een testament waarbij twee begunstigden worden aangeduid. Enerzijds het nichtje of neefje, en anderzijds een goed doel of een vzw. Het goed doel of de vzw verbindt zich om alle successierechten voor zijn rekening te nemen. Het nichtje of neefje deelt dus zijn of haar erfenis met een goed doel, maar houdt er netto méér aan over omdat hij of zij vrijgesteld wordt van het betalen van successierechten. Een win-win situatie voor beiden, die de zware fiscale last van erfenissen voor verre familie (of niet-familieleden) gedeeltelijk rechttrekt.

4. Voor zelfstandigen: de verklaring van onbeslagbaarheid van de gezinswoning
Bij zelfstandigen die werken zonder vennootschapsvorm (éénmanszaken), wordt er geen onderscheid gemaakt tussen het privévermogen en het beroepsvermogen van de ondernemer. Professionele schuldeisers kunnen zich dus ook verhalen op het privévermogen, waaronder de gezinswoning . Veel zelfstandigen die werken met een éénmanszaak willen echter toch een manier vinden om hun gezin te beschermen tegen hun mogelijke professionele schulden.

Ook hier kan de notaris enig soelaas bieden. Bij de notaris kan je immers een “akte van onbeslagbaarheid van de gezinswoning” laten opstellen. De notaris is de aangewezen persoon om een zelfstandige te begeleiden als het op de bescherming van het gezin aankomt. Als deskundige zal hij de noodzakelijkheid van een dergelijke bescherming kunnen beoordelen. Er is immers een belangrijk nadeel verbonden aan de verklaring van onbeslagbaarheid: minder zekerheid voor de bank aan wie een professionele lening wordt gevraagd. In veel gevallen zijn kredietverstrekkers minder happig om een lening toe te kennen aan een ondernemer als ze weten dat de woning geen deel kan uitmaken van hun onderpand. Er zal in dit geval dus gekeken moeten worden naar andere waarborgen voor de kredietverstrekkende bank. De notaris zal de zelfstandige hierbij raad kunnen geven.

5. Voor ouderen: de zorgvolmacht
Een ongeval, dementie, geestesstoornis, mentale achteruitging… bij oudere mensen wil het lichaam en de geest soms gewoon niet meer mee. Ouderen zijn dan ook extra kwetsbaar als het op het beheer van hun vermogen aankomt. Vandaag bestaat de mogelijkheid voor ouderen om preventief een zorgvolmacht op te stellen, waarbij een lasthebber (vaak één of meer familieleden) een volmacht krijgt om bepaalde taken met betrekking tot het vermogen over te nemen. Een zorgvolmacht kan heel beperkt zijn, of kan juist een totaal beheer van het vermogen omvatten. De lastgever (de oudere persoon)  is volledig vrij om te kiezen hoeveel controle hij met een zorgvolmacht wenst over te dragen, zolang hij maar wilsbekwaam is wanneer hij de  zorgvolmacht opstelt bij de notaris.

De notaris zal een zorgvolmacht registreren in een speciaal register. Deze registratie is zeer belangrijk: zonder deze registratie zal de zorgvolmacht immers eindigen wanneer de oudere wilsonbekwaam wordt, wat meestal juist niet de bedoeling is. Door de registratie zal hetgeen de lastgever heeft beslist wanneer hij nog wilsbekwaam was, blijven doorwerken. Zo kan een oudere persoon preventief zelf de regels bepalen die gevolgd moeten worden bij het beheer van zijn vermogen.

De notaris begeleidt mensen bij het nemen van de meest cruciale stappen in hun leven. Soms gebeurt dat bij zeer droevige momenten, soms juist bij momenten van intens geluk. Droevig of gelukkig, de beslissingen die bij deze gebeurtenissen genomen moeten worden zijn altijd belangrijk. Zo belangrijk, dat een specifieke notariële akte vaak noodzakelijk is om partijen de nodige bescherming te bieden. De notaris verlijdt niet alleen akten, hij zal de partijen op de eerste plaats ook adviseren en hen onafhankelijk en onpartijdig wijzen op de gevolgen van hun keuzes.