De 5 valkuilen bij het invullen van een aangifte van nalatenschap

Aan de hand van een aangifte van nalatenschap berekent de Vlaamse Belastingdienst ( Vlabel ) hoeveel erfbelasting je als erfgenaam moet betalen. Zo’n aangifte moet je in principe 4 maanden na het overlijden indienen. Dit lijkt lang, maar opgelet: bij het indienen van een aangifte van nalatenschap komt net iets meer kijken dan het louter invullen van gegevens. Tijdig een notariskantoor contacteren is belangrijk.

Risico 1: Zich mispakken aan de termijnen

In principe heb je vier maanden om een aangifte van nalatenschap in te dienen, gerekend vanaf de datum van het overlijden. Tijdens deze periode zal je informatie moeten verzamelen, zodat Vlabel (de Vlaamse Belastingdienst) zich een beeld kan vormen van de omvang van de nalatenschap.

Een overlijden is een zwaar emotioneel geladen gebeurtenis. Het is dan ook volledig normaal dat je op dat moment niet bezig wil zijn met administratieve zaken. “Nochtans is het belangrijk dat je tijdig een notariskantoor aanspreekt, zodat de nodige opzoekingen kunnen gebeuren.” legt notaris Helena Verwimp, woordvoerder van Notaris.be uit. Zo gaat het notariskantoor na welke rekeningen de overledene had. Dat nagaan kan via het CAP (Centraal Aanspreekpunt van rekeningen en financiële contracten). Het CAP verzamelt de Belgische en buitenlandse rekeningen. Een bankenonderzoek via koepelorganisatie Febelfin is ook mogelijk. De notaris zal voor het invullen van de aangifte ook contact opnemen met verzekeraars om na te gaan of de overledene nog een levensverzekering had. Notarissen zijn wettelijk gemachtigd om die aanvragen te doen. Bij elke aanvraag moet je rekening houden met een verwerkingstermijn. Hoe sneller een notariskantoor de aanvragen kan doen, hoe beter.

Iedereen kan – zonder motivering (maar met een belastingverhoging) – aan Vlabel een uitstel vragen van twee maanden. Zit je met een complexe ‘nalatenschap’ (bv. door een conflict rond de erfenis ), dan kan je een gemotiveerd uitstel vragen zonder belastingverhoging. Dit uitstel moet dan wel expliciet toegekend worden door Vlabel. 

Risico 2: het “wettelijk vermoeden van eigendom”

Op een aangifte van nalatenschap kom je het begrip ‘wettelijk vermoeden van eigendom’ tegen. Vlabel heeft inzicht in de ontvangen tegoeden van de overledene. Als blijkt dat de overledene binnen een periode van drie jaar vóór zijn overlijden belangrijke geldsommen heeft ontvangen (bv. door een schenking /erfenis of door de verkoop van een goed), dan moeten de erfgenamen bewijzen wat er met die gelden is gebeurd. Werd het gebruikt voor een nieuwe aankoop? Werd het belegd of opnieuw geschonken? Erfgenamen moeten met andere woorden het financieel ‘spoor’ weergeven vanaf de ontvangst van de gelden door de overledene tot aan zijn overlijdensdag. “Daarvoor moeten we vaak in de rekeninguittreksels van de overledene duiken en vroegere aan-en verkoopakten opvragen” licht notaris Verwimp toe. “Het is niet altijd gemakkelijk voor erfgenamen, zeker niet wanneer neven of nichten erven , maar het komt ook voor dat de kinderen of de partner van de overledene niet op de hoogte zijn van financiële transacties. Zonder bewijs van hoe de gelden werden besteed worden de gelden geacht nog aanwezig te zijn in de nalatenschap en moeten de erfgenamen er bijgevolg erfbelasting op betalen. Doordat wij een attest of een akte van erfopvolging opstellen, kunnen wij gelukkig gemakkelijk inkijk vragen in de rekeningen van de overledene. De erfgenamen zelf kunnen dat niet zomaar,” vervolledigt notaris Verwimp “De kosten voor het opvragen van de rekeninguittreksels verschillen van bank tot bank.”

Risico 3: het belang van een levensverzekering onderschatten

Dankzij de opzoeking via het CAP, kan de notaris cruciale informatie terugvinden over de activa van de overledene. Sommige levensverzekeringen zijn echter niet in dit register opgenomen. “Dat kan een probleem zijn als erfgenamen absoluut geen vermoeden hebben dat er een levensverzekering aanwezig is. Als de overledene al zijn contracten en belangrijke papieren bijhield, helpt dat al aardig. Dan is het aan ons om de verzekeraars aan te schrijven. Mits het voorleggen van een attest van erfopvolging zal de verzekeraar de procedure kunnen starten”.

Ook tegoeden uit een levensverzekering moeten aangegeven worden in de aangifte van nalatenschap. "De erfgenamen moeten een formulier invullen, langsgaan bij de geneesheer van de overledene die de doodsoorzaak moet aangeven. Vervolgens moet de levensverzekeraar de aanvraag goedkeuren.” verduidelijkt de notaris.

Is een dossier nog lopende bij de verzekering terwijl de deadline voor de aangifte nadert? Dan vormt dat geen probleem. “Erfgenamen mogen dan niet vergeten een aanvullende aangifte in te dienen eenmaal ze de uitkering hebben ontvangen. Gebeurt dit niet, dan riskeren ze een belastingverhoging”.

Risico 4: facturen bijhouden

In een aangifte van nalatenschap vul je niet alleen de ‘activa’ in van de overledene (bv. de tegoeden op de rekeningen, de waarde van het onroerend goed …), maar je vult ook de schulden in. De schulden zullen afgetrokken worden van de activa, om zo tot een netto belastbaar vermogen te komen. Om de schulden van de overledene aan te geven heb je twee mogelijkheden.

• Ofwel werk je met een vast forfait (voor 2024: 3.827,70 euro voor overledene getrouwd met gemeenschappelijk van goederen, 1.913,85 euro als de overledene niet getrouwd was of getrouwd zonder gemeenschappelijk stelsel ) voor de schulden. Er geldt ook een specifiek forfait voor de begrafeniskosten (7.655,40 euro).
• Ofwel kies je om de werkelijke schulden aan te geven.

“De keuze om voor het ene dan wel het ander te gaan, hangt sterk af van de persoonlijke situatie,” legt notaris Verwimp uit.  “Als de werkelijke kosten hoger oplopen dan het forfait, zal het voor de berekening van de erfbelasting beter zijn om die werkelijke kosten aan te geven. Dat is bijvoorbeeld het geval wanneer de overledene omvangrijke medische zorgen kreeg. De ziekenhuisfacturen kunnen dan hoog oplopen. Je moet dan wel alle facturen en bewijzen aan de aangifte van nalatenschap voegen. Het is dus belangrijk om alle facturen vanaf het overlijden bij te houden.”  

Risico 5: De woning tekortschatten

Je moet de woning van de overledene aangeven in de aangifte van nalatenschap. Maar aan welke waarde? Te hoog schatten heeft als gevolg dat je de belastbare grondslag te hoog ligt, waardoor je misschien te veel belastingen zal betalen. Anderzijds is te laag schatten ook uit den boze, want dan riskeer je een belastingverhoging wegens tekortschatting. Hoe pak je het dan aan?

“Je hebt verschillende mogelijkheden. Je kan zelf de woning schatten, een erkend schatter-expert aanspreken of een gratis schatting vragen aan Vlabel” legt notaris Verwimp uit. Zelf schatten is de  goedkoopste optie , maar Vlabel kan binnen de twee jaar wel nagaan of je niet te weinig hebt geschat. Dat kan bijvoorbeeld blijken uit een verkoop. Het verschil tussen de door jou geschatte waarde en de verkoopprijs mag niet meer dan 10% bedragen.

Je kan een bindende schatting vragen aan een erkende schatter-expert. “De kosten zijn voor de erfgenamen, maar het voordeel is wel dat je teruggave aan Vlabel kan vragen als achteraf blijkt dat de verkoopwaarde van de woning substantieel lager is dan wat werd geschat”.

Een laatste optie is het schatten via Vlabel zelf. Vlabel stuurt dan een gemotiveerde schattingsverslag. “Hier zijn toch een paar voordelen aan. Het is gratis én bindend voor Vlabel. verkoop je achteraf de woning aan een hogere waarde, dan heeft dat geen gevolgen,” weet notaris Verwimp.

Er komt duidelijk en ander kijken bij een aangifte van nalatenschap. De notaris kan je van begin tot einde helpen. Je administratie en papieren bijhouden is belangrijk voor je (toekomstige) familieleden. Met Izimi kan je alles veilig bewaren en delen met je naasten. Neem een kijkje op www.izimi.be.