De rol van de notaris bij erfenissen en de aangifte van nalatenschap: begeleiding van begin tot einde

Een naaste is overleden en plots ben je erfgenaam . De wereld valt weg onder je voeten, maar veel tijd om stil te staan is er niet. Een afspraak maken met een begrafenisondernemer, de bank contacteren en in de papieren duiken om de aangifte van nalatenschap in orde te brengen. De administratieve kant van een overlijden is niet te onderschatten. Vroeg beroep doen op een notaris bij het overlijden van een naaste heeft een aantal onmiskenbare voordelen. 

1. De notaris is een vertrouwenspersoon

Het overlijden van een naaste is een ingrijpende gebeurtenis. Een erfenisdossier regel je dan ook niet via mail of via telefoon. Op zo’n kwetsbaar moment vallen veel zekerheden weg. Bijgestaan worden door de notaris kan een lichtpunt zijn, vooral omdat je meteen zicht krijgt over het verloop van je hele erfenisdossier.

Bij een overlijden kan je geconfronteerd worden met gevoelige informatie die opduikt. Misschien heb je vragen over de erfenis die niet meteen durft te stellen? Weet dat de notaris onderworpen is aan het beroepsgeheim. Wat binnen de muren van het kantoor verteld wordt, komt niet naar buiten. De notaris is de enige tussenpersoon die een totaaloverzicht heeft over de familiale situatie van de overledene. Dit zorgt ervoor dat de notaris het best geplaatst is om de nodige adviezen te geven aan de erfgenamen.

Om mensen beter te kunnen bijstaan heeft elke notaris een eigen standplaats. Dit zorgt ervoor dat de notariële dienstverlening voor iedereen – zelfs in de verste uithoeken van het land – verzekerd is.

2. De notaris is een juridisch expert die je begeleidt doorheen het hele traject

Iedereen die in zijn leven een naaste heeft moeten afgeven, kan het beamen. Je verliest iemand, maar je loopt zelf verloren tussen de vele formaliteiten die op je afkomen. De notaris kan je zien als een kompas en een eerste adviesverlener die je gidst doorheen de verschillende fases van een erfenisdossier: van je eerste tot je laatste vraag.

• Zijn er schulden in de erfenis?

Mag je als erfgenaam bepaalde zaken meteen in bezit nemen? Waarom worden de rekeningen geblokkeerd? Hoe zit het met de kosten voor de gezinswoning na het overlijden? Moet je meteen iets regelen voor mijn overlevingspensioen ? Wat als je vermoedt dat er veel schulden in de erfenis zitten? Vooral in dat laatste geval is het belangrijk om te weten welke handelingen je wel of juist niet mag stellen. Sommige schijnbaar banale handelingen zoals de woning leegmaken laten vermoeden dat je stilzwijgend de erfenis aanvaard. Dit kan voor problemen zorgen indien blijkt dat er veel schulden in de erfenis zitten.

• Vragen over de blokkering van de rekeningen

De bank blokkeert en verzegelt de rekeningen en kluizen van de overledene van zodra het kennis krijgt van het overlijden. Zo kan de notaris nagaan wie de erfgenamen zijn. In sommige gevallen kan een attest van erfopvolging bij de notaris of via FOD Financiën aangevraagd worden, maar vaak zal de tussenkomst van de notaris nodig zijn omdat de deblokkering via een akte van erfopvolging moet gebeuren. Dit is het geval wanneer de overledene een huwelijkscontract had, een testament had opgesteld, er minderjarige erfgenamen zijn…

• Vragen over het invullen van de aangifte van nalatenschap

Wie erft, moet erfbelasting betalen. Hoeveel je als erfgenaam moet betalen, berekent de fiscus aan de hand van een ‘aangifte van nalatenschap’. De aangifte foutief, onvolledig of te laat invullen kan leiden tot belastingverhogingen. Nochtans is zo’n aangifte invullen vaak een complex gegeven.  De notaris kan je meer toelichting geven over de verschillende onderdelen van de aangifte. In de aangifte moet je bijvoorbeeld de waarde van een geërfd onroerend goed aangeven, maar hoe bepaal je die waarde? Er zijn verschillende mogelijkheden om een goed te schatten. Elk met zijn eigen gevolgen. De notaris kan je hier wegwijs in maken, zodat je alles tijdig in orde kan brengen.

• Vragen over de verkoop van de onroerende goederen in de nalatenschap

Om de onroerende goederen in de nalatenschap te kunnen verkopen, heb je een akte van onroerende erfopvolging nodig. Hiervoor kan de notaris je helpen. De akte van erfopvolging wordt gratis afgeleverd, geregistreerd en overgeschreven ingeval van een overlijden vanaf 1 april 2023 als de akte wordt opgesteld binnen de 6 maanden na het overlijden. Vroeg in de procedure beroep doen op een notaris, zorgt ervoor dat onnodige kosten worden vermeden.

De notaris is bovendien ook de aangewezen persoon om je te helpen met andere juridische en praktische vragen over de verkoop. Wil één van jullie het erfdeel van de anderen ‘kopen’? Welke kosten komen er dan bij kijken? De notaris kan de erfgenamen ook begeleiden bij de verkoop van de woning. Ook hier zijn er verschillende denkpistes mogelijk: wil de erfgenaam onderhands of openbaar verkopen?  Een aantal opzoekingen die nodig zijn in het kader van de afwikkeling van de erfenis, zullen niet opnieuw uitgevoerd moeten worden bij de verkoop van de woning. Denk hierbij maar aan de hypothecaire staat of de stedenbouwkundige opzoekingen.

3. De notaris heeft een totaal overzicht van het vermogen van de overledene

De notaris heeft – in tegenstelling tot andere tussenpersonen – toegang tot verschillende databanken zoals het CRT (voor testamenten), het CRL (voor lastgevingen zoals zorgvolmachten), het CER (voor erfovereenkomsten bv.) of nog het CRH (voor huwelijkscontracten). De notaris is dus altijd op de hoogte van het bestaan van akten die een invloed hebben op de erfenis. Bovendien heeft de notaris toegang tot het CAP (Centraal Aanspreekpunt van rekeningen en financiële contracten). Dankzij deze toegang heeft de notaris een globaal overzicht van alle rekeningen en verzekeringscontracten van de overledene in het binnen- en buitenland.