‘gezond van geest’ zijn wanneer je een testament wil opstellen

Elk jaar wordt - van 1 tot 10 oktober - het belang van een goede geestelijke gezondheid in de kijker gezet. Ook in het kader van successieplanning speelt het begrip een grote rol. Zo kan je bijvoorbeeld geen testament opstellen als je ongezond van geest bent. Bij een notarieel testament zal de notaris dan ook weigeren om de akte te verlijden wanneer hij merkt dat je ongezond van geest bent. Dit om de partijen te beschermen.

Wanneer gezondheid en recht elkaar ontmoeten
In de omgangstaal kunnen we ons allemaal iets voorstellen bij iemand die ‘ongezond’ van geest is. Dementie, ziekte, ouderdom, psychische problemen… Juridisch gezien ben je echter gezond van geest als je volledig bewust bent van de draagwijdte van je handelingen. Je moet vrijwillig in deze handeling kunnen toestemmen. Je moet een eigen oordeel kunnen vormen over jouw handeling én je moet op een onafhankelijke wijze jouw wil kunnen uiten.  Kan je dit niet meer, dan ben je in principe ‘wilsonbekwaam’.

Let op, je kan medisch gezien ongezond van geest zijn, maar juridisch gezien wel genoeg redeneervermogen hebben om een testament op te stellen. En andersom kan ook. De notaris zal – indien hij merkt dat een persoon niet gezond van geest is – weigeren om de akte te verlijden. Dit natuurlijk om de betrokken persoon te beschermen.

Toch een testament opgesteld?
Iedereen wordt vermoed gezond van geest te zijn. Heb je een testament opgesteld wanneer je niet gezond van geest was, dan kan het testament nietig verklaard worden op vraag van iemand die zich erdoor benadeeld voelt. Het testament wordt dan als ongeldig beschouwd. Deze persoon moet dan wel bewijzen dat je niet gezond van geest was op het moment dat je het testament hebt opgesteld.

Laat je een testament opstellen bij de notaris, dan kan de notaris erover waken dat je gezond van geest bent en besef hebt van wat je aan het doen bent. De kans dat je erfgenamen of andere betrokkende het testament later in vraag stellen is nihil. Dat is een voordeel van het zogenaamde notarieel testament. Bij een testament dat je op eigen houtje opstelt, is de kans op discussies achteraf groter.  

Medisch attest
Het is niet altijd eenvoudig om na te gaan of iemand gezond van geest is. Daarom kan het voorleggen van een medisch attest meer zekerheid bieden.  Mag de notaris een medisch attest (‘wilsbekwaamheidsattest’) opvragen bij een arts? Dit is geen gemakkelijke vraag. De arts is immers gebonden aan zijn beroepsgeheim. Vandaag wordt in het algemeen aanvaard dat de behandelende arts, op verzoek van of met toestemming van de patiënt, een wilsbekwaamheidsattest kan verlenen aan de notaris, via de patiënt.

De risico’s van het uitstellen
Een testament brengt bij mensen gevoeligheden naar boven. Nadenken over het lot van onze goederen eenmaal we er niet meer zijn, is niet vanzelfsprekend. Geen wonder dat een testament opstellen voor de meeste mensen toch iets confronterends is. Bij oudere personen kan het uitstellen van successieplanning echter risico’s inhouden. De notaris gaat immers na of je op het ogenblik van het opstellen van je testament gezond van geest bent en of je niet handelt onder dwang of onder druk. Hoe dan ook zal de notaris op een gegeven moment alleen willen zijn met jou, juist om het risico op beïnvloeding van buitenaf te beperken. Het testament zal dus hierdoor minder vlug worden aangevochten eens je er niet meer bent.